भारत र युरोपीय संघले २०२५-२८ को लागि भारत-युरोपीय संघ स्वच्छ ऊर्जा र जलवायु साझेदारीको तेस्रो चरणको कार्य योजना अंगीकार गरे भारत र युरोपेली युनियनले हरित हाइड्रोजन र ऊर्जा दक्षतामा सहकार्यका लागि व्यापक एजेन्डा तय गरेका छन्।
२१ नोभेम्बर २०२४ मा ब्रुसेल्समा भएको भारत-युरोपेली युनियन ऊर्जा प्यानलको १०औं बैठकमा दुबै पक्षले अफशोर विण्ड र क्षेत्रीय ऊर्जा जडानमा पनि सहकार्य गर्ने निर्णय गरेका छन्।
हरित हाइड्रोजनको सहकार्य एजेन्डामा पूर्वाधार विकासको सम्भावना मूल्याङ्कन, नियामक र प्राविधिक सहकार्य, र आपूर्ति शृंखलाहरूको मजबुतिकरण समावेश गरिएको छ, भारतीय विदेश मन्त्रालयले २३ नोभेम्बर २०२४ मा जानकारी दिएको छ।
द्विपक्षीय ऊर्जा सन्देश र भविष्यका प्राथमिकता
ऊर्जा प्यानलले दुई पक्षको ऊर्जा संक्रमण प्राथमिकतामा ध्यान केन्द्रित गर्यो र भारत-युरोपेली युनियन क्लिन एनर्जी र क्लाइमेट पार्टनरशिपको दोस्रो चरण (२०२१-२०२४) का उपलब्धिहरूको समीक्षा गर्योय। यस अवधिमा दुबै पक्षले ५१ गतिविधिहरूमा प्राविधिक सहकार्य गरेको छ, जुन नौ क्षेत्रहरूमा विभाजित गरिएको थियो।
बैठकपछि भारत र युरोपेली युनियनले भारत-युरोपेली युनियन क्लिन एनर्जी र क्लाइमेट पार्टनरशिपको तेस्रो चरण (२०२५-२०२८) को कार्य योजनामा हस्ताक्षर गरेका छन्। यस योजनामा पाँच प्राथमिक क्षेत्रहरूमा गहिरो सहकार्यमा ध्यान केन्द्रित गरिनेछ:
१. हरित हाइड्रोजन।
२. अफशोर विण्ड।
३. क्षेत्रीय जडान, विद्युत् बजार एकीकरण र स्मार्ट ग्रिड।
४. ऊर्जा दक्षता।
५. ऊर्जा र जलवायु कूटनीति।
दिर्घकालीन अनुसन्धान र अनुसन्धानका नयाँ प्रतिबद्धताहरू
परराष्ट्र मन्त्रालय अनुसार, भारत र युरोपेली युनियनले क्लिन एंर्जी परियोजनाहरूमा सहकार्य गर्ने दिर्घकालीन अनुसन्धान प्रतिबद्धतामा प्रवेश गरेका छन्। यो सहकार्य भारत-युरोपेली युनियन ट्रेड र टेक्नोलोजी काउन्सिलको कामकाजी समूहमार्फत हुनेछ, जुन २०२३ को जनवरीमा स्थापना भएको थियो। युरोपेली युनियन र युरोपेली युनियन सदस्य राष्ट्रहरूले २०२४ मा भारतमा आयोजना गरिएको अन्तर्राष्ट्रिय हरित हाइड्रोजन सम्मेलनमा भाग लिएका छन्, जबकि भारतले २०२४ को युरोपियन हाइड्रोजन हप्ता को एकमात्र राष्ट्र साझेदारको रूपमा भाग लिएको छ।
सौर्य ऊर्जा र अन्य साझेदारीहरूमा सहकार्य
प्यानलले भारत र युरोपेली युनियनको अन्तर्राष्ट्रिय सौर्य गठबन्धनमा सहभागिता स्वागत गर्योड। दुबै पक्षले अन्तर्राष्ट्रिय ऊर्जा एजेन्सीमा आफ्नो सहकार्यलाई पुनः पुष्टि गरे र जि २० को ढाँचामा क्लिन एनर्जीमा नजिकै सहकार्य गर्ने सहमति जनाए।
बैठकको सहअध्यक्षता विदेश मन्त्रालयका सचिव (पश्चिम) तन्मयलाल र युरोपियन कमिसनका ऊर्जा निर्देशक जनरल डिटे जुल जोर्गेन्सनले गरेका थिए। बैठकमा भारतीय पक्षबाट नवीन र नवीकरणीय ऊर्जा मन्त्रालय र पावर मन्त्रालयका प्रतिनिधिहरू र युरोपियन कमिसनका ऊर्जा र जलवायु क्रियावली निर्देशक महासंचालनालयका प्रतिनिधिहरूले भाग लिएका थिए।
हरित हाइड्रोजनको सहकार्य एजेन्डामा पूर्वाधार विकासको सम्भावना मूल्याङ्कन, नियामक र प्राविधिक सहकार्य, र आपूर्ति शृंखलाहरूको मजबुतिकरण समावेश गरिएको छ, भारतीय विदेश मन्त्रालयले २३ नोभेम्बर २०२४ मा जानकारी दिएको छ।
द्विपक्षीय ऊर्जा सन्देश र भविष्यका प्राथमिकता
ऊर्जा प्यानलले दुई पक्षको ऊर्जा संक्रमण प्राथमिकतामा ध्यान केन्द्रित गर्यो र भारत-युरोपेली युनियन क्लिन एनर्जी र क्लाइमेट पार्टनरशिपको दोस्रो चरण (२०२१-२०२४) का उपलब्धिहरूको समीक्षा गर्योय। यस अवधिमा दुबै पक्षले ५१ गतिविधिहरूमा प्राविधिक सहकार्य गरेको छ, जुन नौ क्षेत्रहरूमा विभाजित गरिएको थियो।
बैठकपछि भारत र युरोपेली युनियनले भारत-युरोपेली युनियन क्लिन एनर्जी र क्लाइमेट पार्टनरशिपको तेस्रो चरण (२०२५-२०२८) को कार्य योजनामा हस्ताक्षर गरेका छन्। यस योजनामा पाँच प्राथमिक क्षेत्रहरूमा गहिरो सहकार्यमा ध्यान केन्द्रित गरिनेछ:
१. हरित हाइड्रोजन।
२. अफशोर विण्ड।
३. क्षेत्रीय जडान, विद्युत् बजार एकीकरण र स्मार्ट ग्रिड।
४. ऊर्जा दक्षता।
५. ऊर्जा र जलवायु कूटनीति।
दिर्घकालीन अनुसन्धान र अनुसन्धानका नयाँ प्रतिबद्धताहरू
परराष्ट्र मन्त्रालय अनुसार, भारत र युरोपेली युनियनले क्लिन एंर्जी परियोजनाहरूमा सहकार्य गर्ने दिर्घकालीन अनुसन्धान प्रतिबद्धतामा प्रवेश गरेका छन्। यो सहकार्य भारत-युरोपेली युनियन ट्रेड र टेक्नोलोजी काउन्सिलको कामकाजी समूहमार्फत हुनेछ, जुन २०२३ को जनवरीमा स्थापना भएको थियो। युरोपेली युनियन र युरोपेली युनियन सदस्य राष्ट्रहरूले २०२४ मा भारतमा आयोजना गरिएको अन्तर्राष्ट्रिय हरित हाइड्रोजन सम्मेलनमा भाग लिएका छन्, जबकि भारतले २०२४ को युरोपियन हाइड्रोजन हप्ता को एकमात्र राष्ट्र साझेदारको रूपमा भाग लिएको छ।
सौर्य ऊर्जा र अन्य साझेदारीहरूमा सहकार्य
प्यानलले भारत र युरोपेली युनियनको अन्तर्राष्ट्रिय सौर्य गठबन्धनमा सहभागिता स्वागत गर्योड। दुबै पक्षले अन्तर्राष्ट्रिय ऊर्जा एजेन्सीमा आफ्नो सहकार्यलाई पुनः पुष्टि गरे र जि २० को ढाँचामा क्लिन एनर्जीमा नजिकै सहकार्य गर्ने सहमति जनाए।
बैठकको सहअध्यक्षता विदेश मन्त्रालयका सचिव (पश्चिम) तन्मयलाल र युरोपियन कमिसनका ऊर्जा निर्देशक जनरल डिटे जुल जोर्गेन्सनले गरेका थिए। बैठकमा भारतीय पक्षबाट नवीन र नवीकरणीय ऊर्जा मन्त्रालय र पावर मन्त्रालयका प्रतिनिधिहरू र युरोपियन कमिसनका ऊर्जा र जलवायु क्रियावली निर्देशक महासंचालनालयका प्रतिनिधिहरूले भाग लिएका थिए।